Kasım ayı her yıl Akciğer Kanseri Farkındalık Ayı olarak kutlanıyor. Akciğer Kanseri farkındalığı ve hastalığın teşhisi için çalışmalarını sürdüren Siemens Healthineers, Akciğer Kanseri Farkındalık Ayı kapsamında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Ana Bilim Dalında 30 yılı aşkın süredir öğretim görevlisi olarak çalışan ve aynı zamanda Türk Toraks Radyolojisi Derneği Başkanı Prof. Dr. Recep Savaş ile bir araya geldi. Prof. Dr. Savaş akciğer kanseri teşhis ve tedavisinde radyoloji uygulamalarının üstlendiği kritik rolü ve akciğer kanserinde görüntüleme yöntemleri, biyopsi, tedavi ve yapay zekâ uygulamalarında en merak edilen soruları cevapladı.
Akciğer kanseri taramalarında BT çekimi için hazırlık süreci bulunuyor mu? Bu süreç hangi aşamalardan oluşuyor?
Akciğer kanseri şüphesi nedeniyle yapılan BT çekiminde hiçbir ön hazırlığa ihtiyaç duyulmuyor ve düşük doz toraks BT uygulaması ile çekim kolayca gerçekleştiriliyor. Bu çekim, ortalama 5-15 saniye aralığında sürüyor. Ancak akciğer kanseri tanısı konmuş bir kişiye yapılan BT çekimlerinde farklı bir prosedür uygulanıyor ve hastaya önce kol damarından kontrast madde denilen boyalı bir ilaç veriliyor. Olası ani kusma ve bunun akciğere kaçma riskini engellemek için hastalara uygulama yapılmadan önce en az 2-3 saat aç kalmalarını öneriyoruz. Ardından çekim yine saniyeler içinde yapılıyor.
BT’de şüpheli bir akciğer nodülü tespit edilirse takip BT çekimlerine ne kadar süreyle ve nasıl devam edilmesini öneriyorsunuz?
Eğer nodül 5 mm’den küçükse ve risk faktörü taşımıyorsa, takip edilmesi gerekmiyor. Ancak 5 mm’den büyük nodüller için çekimler 6 veya 12 aylık aralıklarla, yaklaşık 2 yıl boyunca tekrarlanıyor. 1 cm’den büyük nodüller için ise gerekli durumlarda hastanın risk faktörü ve yaşı da gözetilerek gelişmiş bir onkolojik görüntüleme yöntemi olan PET/BT çekimi yapılıyor. Sonrasında bu nodül, değerlendirme sonucuna göre cerrahi yöntemlerle alınıyor veya düzenli olarak takip ediliyor.
Düşük Doz Akciğer BT görüntüleme için BT cihazlarının teknik donanımı nasıl olmalı?
Düşük doz akciğer BT’si çekmek için cihazda iki parametre büyük bir önem taşıyor. Bunlardan biri mA yani düşük tip akımı; diğeri ise kV yani düşük tüp gerilimi. Çekimler, genelde mA değeri düşürülerek yapılıyor. Kısmen daha az olarak kV değeri de düşürülebiliyor. Bir cihazda, bu iki parametrenin düşürülebilmesi çok önemli. Bu özelliğin, her cihazda olmasa da son yıllarda geliştirilen cihazlarda genel olarak bulunduğunu görüyoruz.
Akciğer kanserinde BT’ye alternatif bir görüntüleme metodu var mı?
Akciğer kanseri teşhisi için BT dışında akciğer grafisi de çekilebiliyor. Ancak grafide 1 cm’den küçük olan lezyonların gözden kaçma riski var. Hatta gizlenmiş alanlarda bu çap 2-3 cm’yi dahi bulabiliyor. Yanı sıra, direkt PET/BT çekimi de yapılabilir fakat bu yöntem, radyasyon ve zaman yükü nedeniyle ilk aşamada öncelikli olarak tercih edilmiyor.
Akciğer biyopsisi hakkında bilgi alabilir miyiz?
Akciğerde biyopsi yapmak için lezyonun bulunduğu yer son derece önemli. Eğer bronşlara yakın ise bronkoskopi ile değil ise ciltten bir iğne ile girilerek biyopsi alınabiliyor. Ciltten girilecek durumda kılavuz olarak ya BT ya da ultrasonografi kullanılıyor.
Özellikle önerdiğiniz veya tercih ettiğiniz bir biyopsi metodu var mı?
Biyopsi metoduna, mevcut lezyona göre karar verilmelidir. Ancak ince iğne aspirasyon biyopsisi, deneyimli bir uzman tarafından yapılırsa hem teşhis hem de daha ileri incelemeler için yeterli örnek sağlayabilir.
Akciğer kanseri evrelemede hangi görüntüleme metotları kullanılıyor?
Genelde rutin olarak akciğer grafisi ve akciğer BT çekimi, sonrasında ise PET/BT kullanılıyor. Ancak beyin metastazları için beyin MR’ına ihtiyaç duyuluyor. Bazı durumlarda, örneğin kanserli hücrelerin böbrek üstü bezlere veya karaciğere yayıldığına dair bir kuşku varsa da o bölgelere yönelik MR çekimi yapılıyor.
Nodül takibi gibi iş süreçlerinizde yapay zekâ tabanlı yazılımların size nasıl yardımcı olacağını düşünüyorsunuz?
Nodül takibinde nodülün hacmini ve dolayısıyla ikiye katlanma hızını hesaplayabilen yapay zekâ programları, kişisel görüşlerdeki olası farklılıkları ortadan kaldırarak kesin teşhis için önemli bir destek sağlıyor. Ayrıca yapay zekanın nodülün saptanması için grafi veya BT’de insan gözünden kaçabilecek lezyonları saptama açısından da son derece yararlı olduğunu düşünüyorum.
