ESRA ÖZ
Geçtiğimiz günlerde TC. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından afet ve kriz dönemlerinde gazetecilerin nasıl haber yapabilecekleri konusunu ele alan bir panel düzenlendi. Ben de panelde konuşmacı olarak yer alarak, pandemi döneminde sağlık haberciliğinin doğru ve etik bir şekilde yapılmasının halk sağlığı açısından son derece önemli olduğunu vurguladım. Panelde, pandemi döneminde haber yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda deneyimlerimi paylaştım.
Sağlık, bilim ve teknoloji haberleri, toplumun hem sağlık hem de bilimsel okuryazarlığı açısından son derece önemli yer tutuyor. Bu nedenle, bilim iletişimi disiplini, bilimsel bilginin yayılmasını, anlaşılmasını ve kullanımını kolaylaştırmak için oldukça gerekli adım oluyor.
Bilim iletişimcileri, bilimsel araştırmaların sonuçlarını halka, karar vericilere ve diğer ilgili paydaşlara aktarmak için çeşitli yöntemler kullanır. Bu yöntemler, araştırmaların sonuçlarını sade ve anlaşılır bir şekilde açıklamak için bilimsel dilin kullanımını kolaylaştırmayı içerir.[1] Bu sayede, toplum bilimsel gelişmeler hakkında doğru ve güncel bilgilere sahip olur ve bu bilgileri kullanarak sağlıklı kararlar alabilir.[2]
Bilim iletişimi, bir kişinin bilmediği konuları uzman gibi anlatması değildir. Sosyal medya hesabı açarak paylaşım yapmak da iletişimci olmak anlamına gelmez çünkü iletişim bir disiplindir.
En az yüksek lisans yapılarak bilim iletişimcisi olunur
Bilim iletişimcisi olmak için özel bir eğitim veya deneyim gerekiyor. Bilim iletişimi konusunda eğitim almak, bilim iletişimcilerinin mesleki yeterliliklerini artırır ve bu alanda daha etkili bir şekilde çalışmalarına yardımcı olur. Bu nedenle, birçok üniversite ve kurum bilim iletişimi konusunda lisansüstü ya da doktora programları sunuyor. Bu programlar, öğrencilere hem bilim hem de iletişim konularında derinlemesine bir eğitim veriyor.
Eğitim, her meslek için olduğu gibi bilim iletişimcileri için de son derece önemlidir. Bilim iletişimcileri, sağlık, çevre, teknoloji ve bilim gibi hayati öneme sahip konularda halkı bilgilendirmek ve farkındalık yaratmakla görevliler. Bu nedenle, bilim iletişimcileri için verilen eğitim, toplumda bilim ve teknolojiye daha olumlu bir bakış açısı yaratmaya ve toplumun daha bilinçli bir şekilde hareket etmesine yardımcı olmaya katkı sağlar.[3][4]
Yapay zeka gazeteciliği nasıl değiştiriyor?
Bilim iletişimi, bilim ve teknolojinin gelişimine de katkı sağlayarak önemli bir rol oynar. Bu nedenle, bilim iletişimi yaparken, en yeni gelişmeleri de kullanmak oldukça etkilidir. Son zamanlarda yapay zeka gibi önemli bir konunun gazeteciliği nasıl etkileyeceği de üzerinde durulması gereken bir konudur. Yapay zeka algoritmaları, gazetecilerin iş yükünü azaltırken, hızlı ve doğru haberler üretmelerine yardımcı olabilir.
İnsanlarla yapay zekanın daha doğal bir şekilde iletişim kurmasını sağlayarak, hayatımızda birçok değişiklik yaratmaya aday olan DALL-E, ChatGPT, Whisper, Point-E, ChatGPT Plus ve GPT-4 bunlardan birkaçını oluşturuyor.
ChatGPT, yeni yapay zeka dil modeli GPT-4’ün yayımlanmasıyla tekrar gündeme taşındı. Ancak, yapay zeka konusunda uzun süredir devam eden tartışmalar da alevleniyor.
ChatGPT’nin bilgisayarı hackleyerek kaçma girişimi, yapay zekanın ilerleyen süreçte ne kadar kontrol altında tutulabileceği konusunda endişeleri artırdı. Stanford Üniversitesi’nde hesaplamalı psikolog Michal Kosinski’nin iddiaları, yapay zekanın öngörülemeyen bir şekilde davranabileceği endişelerini gündeme taşıdı.[5][6]
Bu nedenle, yapay zeka teknolojisi üzerinde çalışan araştırmacıların ve şirketlerin, bu teknolojinin kullanımı konusunda ciddi bir sorumluluk duymaları gerektiği ifade ediliyor.
Kosinski ayrıca, yapay zekanın öngörülemeyen bir şekilde davranabileceğine dair endişelerin de giderek arttığını ve yapay zekanın kontrol altında tutulması için ciddi bir sorumluluk gerektiğini belirtti. İşte bu noktada, Microsoft’un yapay zeka departmanındaki etik ekibini işten çıkarttığını hatırlayalım.[7]
Ses taklit eden yapay zeka sizin yerinize geçebilir mi?
Vice isimli sitede yazan Joseph Cox[8], bir banka hesabına yapay zeka destekli bir telefon uygulamasıyla erişim sağladığını iddia eden bir makale yayımladı. Cox, bir arkadaşının telefon numarasını kullanarak bir banka müşteri hizmetleri temsilcisini aradı ve gerçek bir kişi gibi davranan bir yapay zeka sesi kullanarak kimlik doğrulama sürecini atlattı.Yapay zeka sesi kullanarak banka hesabına eriştiğinde, daha önceden banka hesap bilgilerine erişim sağlamak için bu kişinin adını ve adresini topladığını belirtti. Bir banka temsilcisi ile gerçek bir insanın konuşmasından farklı olarak, yapay zeka destekli telefon uygulaması sayesinde bu kişinin hesap bilgilerini öğrenebildiğini iddia etti.[9]
Teknolojideki yenilikleri eleştirel bakış açısıyla takip etmelisiniz
Teknolojik gelişmeler gazetecilik uygulamalarını kökten değiştirebilir ve gazetecilerin işlerini daha da zorlaştırabilir. Örneğin, internet ve sosyal medya, haber yayıncılığına yeni bir boyut getirerek, gazetecilerin daha hızlı, daha kapsamlı ve daha etkili bir şekilde haber yapmalarını sağlayabilir. Ancak teknolojik yenilikler aynı zamanda haberlerin doğruluğunu ve kalitesini de tehlikeye atabilir. Örneğin, sosyal medyada yanlış haberlerin hızla yayılması, gazeteciliğin temel ilkelerine zarar verebilir. Bu nedenle, gazetecilerin teknolojik yeniliklere eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmaları ve incelemeleri gerekir.
Aynı zamanda, gazetecilerin teknolojik yeniliklere açık olmaları ve uyum sağlamaları da önem taşıyor. Gazeteciler, teknolojik ve dijital yeniliklerin gazetecilik uygulamalarını nasıl etkilediğini anlamalı ve bunları kullanarak haber yapmak için uygun stratejiler geliştirmeli. Gazeteciliğin geleceği teknolojik gelişmelere uyumlu bir şekilde ilerleyecek, ancak bu süreci ürün tanıtımından çıkartıp, sözde uzmanlardan uzak durarak bilimi ve teknoloji üretenlerden aktarmaları kritik bir nokta oluyor. Çünkü, kendisini uzman ilan edenlere tutulan mikrofonlar, sonunda insanların kandırılmasına neden oluyor. Metaverse olayında bunun benzerini yaşadık. Kod yazmayı bilmeden, herhangi bir teknoloji ya da bilim üretmeden, kendisini uzman ilan edenler gazetelerde ve televizyonlarda boy gösterdiler. Sonunda da gazeteciler, bir noktaya varmayan bu duruma alet oldular.
Sosyal medya hesabı açarak kendilerini iletişimci ilan eden ve sadece iki kitap okuyarak belli alanlarda uzman olduklarını iddia eden kişilerle karşılaşıyoruz. Ayrıca, her gün yeni türeyen sözde uzmanlıklara karşı gazetecilerin bilinçli olması gerekiyor. Bilim, sağlık ve teknoloji gibi konularda isminin önünde her “Dr.” yazan kişinin gerçekten hekim mi yoksa doktora yaptığı için mi unvan aldığına dikkat edilmeli. Eğer bir kişinin konuştuğu konuyla ilgisi yoksa, o unvanı kullanmamalıdır.
Toplum, haberleri doğrulayan platformlara değil, liyakat sahibi alanında uzman gazetecilere ihtiyaç duyar. Bu nedenle, kendi değerlerine ve ilkelerine bağlı olan gazeteciler, ülkelerin gelişiminde önemli bir rol oynarlar.
Uzmanlık sahibi oldukları alanlarda derinlemesine araştırmalar yaparak, gerçekleri objektif bir şekilde aktararak toplumun bilinçlenmesine katkıda bulunurlar. Bu şekilde, güvenilir kaynaklardan elde edilen doğru haberlerle toplumun doğru kararlar alması sağlanır ve ülkelerin yükselmesine vesile olunur.
[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5927827/
[2] https://www.nap.edu/read/12190/chapter/1
[3] https://www.aaas.org/programs/science-technology-policy-fellowships/what-science-communication
[4] https://www.nsf.gov/news/overviews/science-communication/
[5] https://www.foxnews.com/media/ai-expert-alarmed-chatgpt-devises-plan-escape-we-contain
[7] https://www.popsci.com/technology/microsoft-ai-team-layoffs/
[8] https://twitter.com/josephfcox/status/1628798416754032643
[9] https://www.vice.com/en/article/dy7axa/how-i-broke-into-a-bank-account-with-an-ai-generated-voice
