Davranışlarımızın nedeninin farkında olmamız istemediğimiz yanlarımızın değişmesinde yeterli oluyor mu?
Sorunun cevabı her zaman yeterli olmadığı. Ne kadar yeterli olduğu konusunda bir oran vermemiz zor. Tabi ki neyi neden yaptığımızı fark ettiğimiz zamanlar oluyor ve bu farkındalık ile davranışlarımızı değiştirmeyi ve bu davranış değişikliği ile farklı sonuçlar almayı başarıyoruz.
Fakat bazen rahatsız olduğumuz, memnun olmadığımız davranışlarımızın neden kaynaklı olduğunu fark etmeyiz. Bunu çoğu zaman fark etmemiz zordur. Çünkü genelde çoğu davranışımız ve seçimlerimizin kökeninde daha önceki yazılarımızda belirttiğimiz gibi bilinçaltı seçimlerimizden kaynaklanmakta. Özellikle çocukluk döneminde yaşadığımız olaylar sebebiyle bir nevi bir davranış örüntüsü oluşturuyor bilinçaltımız.
Benzer durumlarda karşılaştığımızda benze duygu durumları yaşıyor ve benzer tepkiler veriyoruz.
Durumu daha da netleştirmek için bir somut örnek vermeye çalışacağım. Örneğin çocuk yaşta sürekli aile içerisinde “fazla para kazanmak zararlıdır, çok paraya sahip olmak kişiyi yoldan çıkarır, çok para içerisinde mutlaka hakkedilmeyen bir miktar vardır, para kötüdür.” gibi benzer cümlelere maruz kalan bir çocuk ileride bu bilinci kesin, şüphesiz bir doğru olarak kabul edebilir. Para ile ilgili olumsuz bu bilince sahip olan kişi ileriki yaşlarındaki para, kariyer, tasarruf alışkanlıklarında bu doğrultudaki seçimleri ve davranışlarını belirleyebilir. Hatta kişi bu seçimleri ve davranışları bilinçli şekilde yapabildiği gibi bilinçsiz şekilde de yapabilir.
Kişi çok para kazanamayacağı, yaşamını idame ettirici şekilde meslek seçimleri yapabilir. Çok paraya bir şekilde sahip olsa bile o parayı elinden çıkarmak için ya kaybedecek ya da bir şekilde o parayı kendinden uzaklaştırmak için kişi bilinçaltı çözümler arayacaktır. Elindeki parayla gereksiz harcamalar yapacak, birilerine verecek hatta kendi bir işyeri varsa iflas edecektir. Kişi bir nevi bilinçaltında yazılı olan bu programa hizmet edecek davranışlar sergileyecektir. Tabi bu durumdan zarar görecek ve mutsuz olacaktır. Çünkü her zaman kişi bu programı istediği miktarda uygulayamayacak ve o kişi ciddi anlamda zarar görecektir. Bilinçaltı programı çoğu zaman çok güçlü şekilde çalışır fakat mükemmel şekilde çalışmaz. Bir anlamda düşük bellekli ama güçlü bir yazılıma sahiptir. Bilinç altının temek işlevi kişiyi hayatta tutmak olduğu için yapısı hızlı ve çok işlemeden otomatik karar vermeye programlıdır.
Karşılaştığı durumlar da kişiyi hayatta tutmak için hızlı karar vermek ve kişiye uygulatma ana görevidir. Buna örnek deprem sırasında bazı kişilerin zarar göreceklerini bildikleri halde yüksek katlı binalardan atlamaları. Deprem anında bir hayatta kalma durumu ile karşı karşıya kaldığımız için bilinçaltımız bizi hayatta tutmak için hemen devreye girer ve kontrolü bilinçten tamamen alabilir ve hemen tepki gösterir. Bilinçaltı kişiye burası tehlikeli, burada kalman lazım bina yıkılırsa altında kalır ölürsün der ve binadan çıkmak için binadan atlarsın. Bir önceki örneğe bu bakış açısı ile dönecek olursak. Kişi paranın kötü olduğu bilinciyle büyütülmüş olabilir bu şekilde de davranışlarını ve seçimlerini etkilemiş olabilir ve başına gelenlerin, seçimlerinin bu sebepten olduğunun farkındadır. Fakat bu farkındalık seçimlerini ve davranışlarını değiştirmeye yetmeyebilir. Bunun bir sebebi de bilinç altımızın çok güçlü bir yapıya sahip olmasıdır. Tabi ki herkes aynı yetiştirilme tarzına maruz kalsa da para konusunda aynı bilinç geliştirmeyebilir. Buna etki eden yüzlerce hatta binlerce bildiğimiz ve bilmediğimiz faktör vardır ama en etkili olanlardan bazıları; kişinin ne kadar bu etkiye maruz kaldığı, ne şekilde etkilendiği, ne kadar etkilendiği ve bunu ne sıklıkta deneyimleyip onun hayatında işlevsel olarak o dönemde nasıl rol aldığıdır.
Güçlü şekilde bilincinde bu program kaydolduysa kişi farkında olduğu halde bu durumdan kurtulamaz. Yani farkındalık her zaman çözüm olmaz. Kişi bu durumdan kurtulmak istiyorsa kişinin farklı şekilde profesyonel bir yardım almasıyla bu durum ortadan kalkabilir. Profesyonel yardım sayesinde kişi farkındalığın bir basamak ötesine geçerek bu davranış örüntüsünden kurtulabilir.
