ESRA ÖZ
Hype, bir ürün veya kişi hakkında abartı veya aldatmaca ile halkta uyandırılan fazla ilgi ve heyecan anlamına geliyor.
Hype pazarlama ise, tüketici tercihlerini oluşturmak amacıyla agresif ve müdahaleci pazarlama türüdür. Aynı kelime, popülerliği yapay olarak şişirilen bir kişiye veya markaya hitap etmek için kullanılabilir. Hype, sosyal medyanın yaygınlaşması nedeniyle bir pazarlama stratejisi olarak kullanılabiliyor.
Dijital dünyadaki gelişmelerle ilgili sık sık konuşuyoruz. Bu süreçte de her yeni gelişmede sanki mucize bir adım atılmış gibi bir algı oluşturuluyor. Bu tür pazarlama stratejilerini çok manipülatif buluyorum.
Ülkemizde Metaverse konusunda bu durumu fazlaca yaşadık. Metaverse aleminden arsa alanlar, hastane açanlar, alışveriş imkânı sunanlar hatta kurs verenlerle bile karşılaştık.
Bunları yapmadan önce işi bilenlerle konuşmak çok da zor olmasa gerek.
Bu konuyu derinlemesine ele alan bir haber yaptım. Metaverse dünyalarını inşa edenler, “Bu platformlara temkinli yaklaşın” diye uyardılar.[1]
Tabii ki, bu alana yatırım yapanlar, karşılığını almak için bunun çok büyük bir evren olacağını söylemeye devam ettiler.
Geçtiğimiz günlerde Meta, piyasa değerinin yaklaşık dörtte birini kaybetti ve yüzde 24’lük bir düşüş meydana geldi. Mark Zuckerberg’in Metaverse dünyasına olan tutkusu Meta şirketini ekonomik olarak olumsuz etkiliyor.
Teknoloji konusunda konuşanları gördüğünüzde, kod yazmayı bilip bilmediğini sorun lütfen ya da bu alanda ne ürettiklerini öğrenin. Çeviri yaparak ya da ürün tanıtarak, teknoloji alanında habercilik yapılmaz, o sosyal medyada ürün tanıtmaktır. Gazeteci, gerçek kaynağa ulaşır ve ondan aldığı bilgileri halka aktarır. Ürünlerin tanıtımını yapmak reklamcılıktır.
Hype sağlık konusunda da etkili
Sağlık iletişimi alanında çalışmalarda bulunan akademisyen, uzman ve medya mensupları, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi’nin ev sahipliğinde 8’inci Sağlık İletişimi Sempozyumu’nda birçok konuyu ele aldı.
Sağlık iletişiminde güncel gelişmeler panelinde Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haydar Sur, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Ayla Okay ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nden Doç. Dr. Sevgi Nehir ile birlikte konuyu değerlendirdik.
Sağlık iletişiminde de sık sık hype olan durumlarla da karşılaşıyoruz. Bilimsel olarak kanıtlanmamış bazı yöntemleri, kesin çözüm gibi sunanlar olabiliyor.
İşte bu hype durumlarla karşılaşmamak için önce gazetecilerin çok kitap okuması ve kendilerini geliştirmesi gerekiyor. Gazeteciler, toplumdaki entelektüel seviyesi en yüksek olan kesimdi, günümüzde bu durum maalesef tartışılır hale dönüştü.
İdeal sağlık habercisi ve programcısı olmak için, öncelikle toplumu kandıracak kişilerden ve fikirlerden uzak durabilecek eleştirel ve rasyonel düşünceye sahip olmak gerekiyor. Gazeteci, elindeki imkanı, insanları uyarmak ve bilgilendirmek için kullanmak çok değerli.
Konuşulan konuda, o alandaki en iyi uzmanlarla toplumu aydınlatmak ve bilinçlendirmek çok büyük önem taşıyor.
Gazetecinin, işini iyi yapabilmesi ve daha iyi yazması için kendisini geliştirmek rutin işlerinden biri olmalı.
Annet Huizing’in kaleme aldığı “Nasıl oldu da kitap yazdım” isimli eserde, “İnsanların söylemedikleri, en az söyledikleri kadar ilginçtir” diyor. İşte biz gazeteciler söylenmeyenlerin, sözcüsü de olmalıyız.
Kitaptan önemli birkaç nokta:
- Bir yazar olarak sadece ne yazacağına değil, daha çok neleri atacağına karar vermen gerekiyor.
- Perspektif, bir olayı hangi gözden yazdığın demektir.
- Okurlarının kalbine dokun.
- Anlatma, göster!
Yazı yazarken, George Orwell’ın dediği gibi sadelikten yana olmalıyız:
- Asla basılı metinlerde görmeye alışık olmadığınız bir metafor, benzetme veya başka bir konuşma şekli kullanmayın.
- Kısa bir kelimenin yeterli olacağı yerde asla uzun bir kelime kullanmayın.
- Bir kelimeyi kesmek mümkünse, her zaman kesin.
- Aktif kullanabilecekken asla pasif ses kullanmayın.
- Günlük dilde[2] bir karşılığı varsa asla yabancı bir ifade, bilimsel bir kelime veya jargon kullanmayın.
- Düpedüz barbarca bir şey söylemektense bu kurallardan herhangi birini hemen çiğneyin.
Hype ile mücadele etmek için pazarlama tekniklerini bilmeliyiz
Pazarlama alanında ilk sırada hedef kitlenin ihtiyaçları ön planda tutulur. İnsanların sorunlarına çözüm olacak ürünler üretirler ve bunları piyasaya sürerler. Bunda da hedef kitlenin ihtiyacına göre, reklam hazırlanır. İkna edici farklı stratejiler uygulanır. “10 Ölümcül Pazarlama Günahı” kitabında Philip Kotler pazarlama konusunda temel bilgileri ele alıyor. Yeni başlayanlar için iyi bir seçenek olabilir.
Bilim gibi gözüken hype
Carl Sagan’ın Kozmos isimli kitabında hype olan birçok detaya değiniliyor. Özellikle son yıllarda insanların umut etmek için inandığı astroloji, bilim değil. Astronomi bir bilimdir, astroloji, sözde bilimdir. Sahte bilimi, gerçeğinden ayırmak için de yeni bilgiler öğrenmemiz gerekiyor.
Sagan da yeni bilgiler öğrenmek için kitap okumanın önemini şöyle vurguluyor:
- Okumasını bilen herkes için öğrenmek mümkün.
- Kitaplar tohum gibidirler. Yüzyıllarca bir yerde uyuyakalmış durumdadırlar, sonra da birden beklenmedik ve umut vaat etmeyen topraklarda çiçek vermeye başlarlar.
- Haftada bir kitap bitirirsem, ömrüm boyunca, yalnızca birkaç bin kitap okumuş olurum. Bu da zamanımızın en büyük kitaplıklarındaki kitapların içeriğinin yüzde birinin ancak onda biri demektir. Bütün sorun hangi kitapları okumam gerektiğini belirleyebilmektir.
İyi Bir Yazar Olmanın 13 Şanslı Yolu
Gazetecilerin kendilerini geliştirecekleri, daha iyi ve kaliteli haber yapabilmeleri için çok fazla öneriler verilmiyor, sadece eleştiriliyorlar.
15 yıldır gazetecilik yapıyorum. Tecrübelerimi paylaşmalıyım ki, herkes bu bilgileri öğrenebilsin. Aynı yurt dışındaki gazetecilerin yaptığı gibi…
The Oklahoman Genel Yayın Yönetmeni Joe Hight’ın önerilerini çok net ve anlaşılır.
1. İnsan olduğunuzun ve hata yapacağınızın farkına varın. Bu da kendi kendinizi düzeltmeniz ve gerçeklerinizi iki kez kontrol etmeniz gerektiği anlamına gelir.
2. İsimleri her zaman doğru yazın. Hiç isminizin yanlış yazıldığı oldu mu?
3. Gerçekleri iki kez kontrol edin. Hatalar yapılacaktır, ancak dikkatli yazarlar ve editörler mümkün olduğunca çok yakalar.
4. Dilbilgisi bilin. Türkçe öğretmeninizi dinlemediniz mi? Pekala, yetişmenize yardımcı olacak kitaplar var.
5. Basit kelimeler kullanın. Yazıda netlik hayati önem taşır ve netliğin temel bileşenleri basittir: kısalık ve basitlik.
6. Basit kelimeleri doğru kullanın. Birbirine benzeyen veya kulağa hoş gelen kelimeler arasındaki farkları anlayın.
7. Cümlelerinizi kısaltın. Hikâyeleriniz çeşitli uzunluklarda cümleler içermelidir, ancak çoğu 30 kelimeden az olmalıdır.
8. Dinleyin. Hiç dinlemeyen bir insan tanıdınız mı? İyi mülakatçılar iyi hazırlanmış sorular sorar, ardından cevapları dinler.
9. Harika alıntılar kullanın! Bunları gerçekler için kullanmayın; vurgu ve akış için kullanın.
10. Düşünün, yazın ve yeniden yazın. Önce araştırma yaparak hikayenize hazırlanın, sonra yazın ve sonra yeniden yazın. Yeniden yazmak en önemlisi olabilir.
11. Sadece yazın! Araştırmanızı yaptıktan sonra yazın. Yeniden yazmanıza izin verin başyapıtınız haline gelir.
12. Özgün olun ve okuyucunuzla ilişki kurun. En iyi yazarlar klişeleri ortadan kaldırır. Gazetecilik dili, jargonu ve okuyucuların anlayabileceği unsurları açıklamak ve kullanmak için yollar bulmaktır.
13. Nesneleri değil insanları öne çıkarın. İnsanlar hikayelere hayat katar. İnsanların istatistiklerle ilişki kurmasına yardımcı olun, konular hakkında fikir oluşturmalarına yardımcı olun.
Hype hikayelerde de var
İnsan hikayelerini etik ilkeler içerisinde ele almak önemli. Mesela, hasta hikayelerini bir hastanenin ya da doktorun reklamı için kullanmamak gerekiyor. Çok farklı bir vaka olursa ve literatüre girdiyse, o zaman hastanın sonraki hayatına zarar vermeyecek şekilde konu ele alınmalı. Hastanın tüm özel hayatını ortaya döküp, damgalama yaşayacağı bir sürece girmemesi gerekir. Öğrenme serüvenimiz her geçen gün artıyor. Ne mutlu ki, bilmediğimiz çok farklı bilgiler var. Keyifle öğrenme yolculuğumuz sürerken, çevremizi de öğrendiklerimizin ışığıyla aydınlatmak dileğiyle.
[1] https://www.indyturk.com/node/514616/bi%CC%87li%CC%87m/metaverse-hakk%C4%B1nda-bilmeniz-gereken-her-%C5%9Fey-arsa-almak-yerine-buradan-nas%C4%B1l
[2] “İngilizce’de” diyordu, değiştirdim.
