İleri tedavi tıbbi ürünlerin istenen etkililik ve güvenliliğe ve gereken kaliteye sahip olmalarını sağlamak üzere ruhsatlandırma ve farmakovijilansına ilişkin iş ve işlemlerde uygulanacak usul ve esaslar ile ruhsatlandırılmış ileri tedavi tıbbi ürünlere ilişkin uygulamaları belirlemek amacıyla, Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumundan, İleri Tedavi Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin önemli başlıkları aşağıda özetlenmiştir;
Genel ilkeler; Doku mühendisliği ürünü insan veya hayvan kaynaklı hücreleri veya dokuları içerebilir. Hücreler veya dokular canlı veya cansız olabilir. Hücresel ürünler, biyo-moleküller, biyomalzemeler, kimyasal maddeler, iskeleler veya matrisler gibi ek maddeleri de içerebilir. Bir ürünün canlı hücreler veya dokular içermesi durumunda, bu hücrelerin veya dokuların farmakolojik, immünolojik veya metabolik etkisi, ürünün temel etki mekanizması olarak kabul edilir. Hem otolog hem de allojeneik hücre veya doku içeren bir ileri tedavi tıbbi ürünü allojeneik kullanıma yönelik olarak değerlendirilir. Hem somatik hücre tedavisi tıbbi ürünü hem de doku mühendisliği ürünü tanımlamasını karşılayan ürün doku mühendisliği ürünü olarak değerlendirilir. Somatik hücre tedavisi tıbbi ürünü veya doku mühendisliği ürünü tanımı kapsamına giren ancak aynı zamanda gen tedavisi tıbbi ürünü tanımlamasını karşılayan ürün gen tedavisi tıbbi ürünü olarak değerlendirilir.
Ruhsat yükümlülüğü; Yönetmelik hükümlerine göre Kurum tarafından ruhsatlandırılmayan hiçbir ileri tedavi tıbbi ürünü piyasaya sunulamaz.
Ruhsat başvurusunda bulunacak kişiler; İleri tedavi tıbbi ürününü piyasaya sunmak üzere ruhsat almak isteyen; Gerçek kişilerin; eczacılık, tıp veya kimya bilim dallarında eğitim veren okullardan birisinden mezun olmaları ve Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip olmaları, Tüzel kişilerin; birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen vasıfları taşıyan bir kişiyi yetkili kişi sıfatıyla istihdam etmeleri şarttır. Diş hekimliği mesleğine mensup ve Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip gerçek kişiler de, diş hekimliğinde kullanılan ileri tedavi tıbbi ürünler için ruhsat başvurusu yapma hakkına sahiptirler.
Bilimsel tavsiye; Kurum, başvuru olması halinde fiyat tarifesinde yer alan bir ücrete tabi olmak kaydı ile ruhsat başvurusu öncesinde veya ruhsatlandırma süreci içinde başvuru sahibine bilimsel tavsiye verebilir.
Ruhsat başvurusunun ön değerlendirmesi; Ruhsatlandırma başvuruları başvuru sahipleri tarafından yıl boyunca yapılabilir. Başvurunun eksik bulunması halinde başvuru sahibi eksikliklerini otuz gün içinde tamamlar. Eksikliklerin tamamlanarak Kuruma sunulmasından sonra yapılacak ikinci ön değerlendirme de otuz gün içinde sonuçlandırılır.
Ruhsatlandırma süresi; Değerlendirmesi tamamlanarak kabul edilen eksiksiz ruhsat başvuruları için ruhsatlandırma sürecinin başladığı Kurum tarafından ruhsat sahibine ayrıca bildirilir. Bu bildirimin tarihi ruhsatlandırma süreci başlangıç tarihi olarak kabul edilir. Ruhsatlandırma süreci sonraki iki yüz on gün içinde sonuçlandırılır.
Başvurunun değerlendirilmesi; Bir ürünün etkililiğini, güvenliliğini kanıtlayan ve kalitesini gösteren belgelerin bilimsel ve teknolojik açıdan incelenmesi. İleri tedavi tıbbi ürününün bitmiş ürün spesifikasyonlarına yönelik kalite kontrolü uluslararası kabul gören analiz yöntemleri ile veya firma tarafından ürünün ruhsatına esas önerilen kalite kontrol yöntemi ile analizinin yapılması. (b) bendinde belirtilen analizlerin her başvuru bazında Kurum tarafından karara bağlanmak üzere, Kurum laboratuvarlarında veya Kurum tarafından bu amaca yönelik uygun görülen laboratuvarlarda yapılması. Uygulanabilir olduğu durumlarda mikrobiyal kontaminasyon olup olmadığını belirlemek için yapılmış olan kontrol testlerinin, ürünün güvenli olduğunu kanıtlaması ve bu ürünlerin hazırlanmasında kullanılan plazmanın temin edildiği kaynağın bildirilmesi ve analiz sertifikalarının sunulması. Hayvansal kaynaklı maddeler içeriyorsa Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati (TSE)’ye neden olma riski bulunmadığına dair başvuru sahibi beyanı ve varsa resmi otorite yazısının, kan ve plazma ürünleri içeriyorsa viral kontaminasyon testlerinin sunulması.
Başvurunun esastan reddi; Ruhsat başvurusunda bulunulan ileri tedavi tıbbi ürünü analize tabi tutulur. İlk analizde uygunsuzluk bulunması halinde firmadan ıslah edilmiş numune istenerek analiz tekrarlanır. İkinci analizde de uygunsuzluk bulunması halinde firma temsilcileri ile analiz yöntemi hakkında değerlendirme toplantısı yapılarak yeni numunenin analiz yöntemi tespit edilir ve analizi gerçekleştirilir. Üçüncü analizde de uygunsuzluk bulunması halinde firma temsilcileri ile son değerlendirme toplantısı yapılır, analiz uygunsuzluğu tarif edilir ve yeni analiz yöntemi belirlenerek son defa analiz yapılır. Belirtilen analiz basamakları tamamlandığı halde, kalitatif ve kantitatif formül uygunsuzluğunun ve beyan edilen spesifikasyonlarının kabul edilebilir limitlerin dışında bulunduğunun, tespit edilmesi durumlarında ruhsat başvurusu esastan reddedilir.
Başvurunun esastan reddinin bildirimi ve itiraz; Ruhsat başvurusunun esastan reddi halinde karar gerekçeli olarak başvuru sahibine bildirilir veya bildirim yapılamaması halinde Kurum internet sitesinde ilan edilebilir. Başvuru sahibinin karara karşı bildirim veya ilan tarihinden itibaren kırk beş gün içinde Kuruma itiraz etme hakkı vardır. Kırk beş gün içinde itiraz edilmediği takdirde, başvuru belgeleri sahibine iade edilir. İtiraz doksan gün içinde Kurum tarafından değerlendirilerek sonucu başvuru sahibine bildirilir. İtirazın değerlendirilmesi sırasında, gerekli görülür ise başvuru sahibine sözlü açıklama ve savunma hakkı verilir. İtirazın değerlendirilmesi sonucunda çıkan karar kesin olup, mezkur karara ilişkin Kuruma itiraz edilemez.
Ruhsatın geçerlilik süresi; Ruhsatın yenilenmesine ilişkin değerlendirme, verildiği tarihten beş yıl sonra Kurum tarafından yarar/risk dengesi dikkate alınarak yapılır. Ruhsat sahibi, İlaçların Güvenliliği Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca, şüpheli advers reaksiyon raporları ve periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarının değerlendirmesini de içeren etkililik, güvenlilik ve kaliteye ilişkin tüm güncel bilgiler ile ürünün ruhsatlandırılmasından itibaren yapılan tüm varyasyonlarıyla ilgili bilgilerini içeren dosyayı beş yıllık sürenin dolmasından dokuz ay önce Kuruma sunar. Ruhsat bir kez yenilendikten sonra Kurum, ilgili ileri tedavi tıbbi ürüne yetersiz sayıda hastanın maruz kalması da dahil olmak üzere, farmakovijilans ile ilgili nedenlerle ek bir beş yıllık yenileme değerlendirmesi yapılmasına karar vermediği sürece ruhsat süresiz olarak geçerlidir. Piyasaya sunulmamış olması nedeniyle ürüne ilişkin beş yıllık farmakovijilans verisinin sunulamayacağı durumlarda ruhsatın geçerliliğine ilişkin değerlendirme, mevcut farmakovijilans verisinin ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda hazırlanarak sunulmasının ardından yapılır.
Satış izni alınması; Bu Yönetmelik hükümlerine göre Kurum tarafından ruhsatlandırılarak ilk kez piyasaya sunulacak ileri tedavi tıbbi ürün için satış izni alınması zorunludur.
Ruhsatlandırma sonrası etkililik, advers reaksiyon izlemi ve risk yönetimi; Kurum şüpheli durumlarda, ruhsatlandırmanın bir kısmı olarak, ileri tedavi tıbbi ürünlerinin tanımlanması, özelliklerinin belirlenmesi ve bu ürünlere ilişkin meydana gelebilecek risklerin önlenmesi veya en aza indirilebilmesi amacıyla risk yönetim sisteminin tasarlanmasını talep eder.
İzlenebilirlik; Ruhsat sahibi, ürünün, bu ürüne ait başlangıç maddelerinin ve hammaddelerin, içerebileceği hücre ve dokulara temas eden tüm maddeler dahil olmak üzere, kaynaktan alınması, imalatı, paketlenmesi, depolanması, taşınması ve ürünün kullanıldığı hastane, kurum ve kuruluş veya özel uygulama merkezlerine dağıtılması esnasında izlenmesini sağlayacak sistemi İnsan Doku ve Hücreleri ile Bunlarla İlgili Merkezlerin Kalite ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik doğrultusunda oluşturur ve yürütür.
Gizlilik; Bir ileri tedavi tıbbi ürününe ruhsat almak üzere başvuru sahibi tarafından Kuruma sunulan bilgiler gizlidir. Bu gizlilik Kurum tarafından korunur.
Geri çekme; Bu Yönetmelik kapsamına giren ürünlerden; geri çekmenin söz konusu olduğu ürünlerde yapılacak toplatma ve geri çekme işlemleri için Geri Çekme Yönetmeliği hükümleri uygulanır.
