Mehmet ATASEVER
S.B. Strateji Geliştirme E.Bşk/KİK E.Üyesi
Simdata Danışmanlık Y.K.B.
www.mehmetatasever.org
- Sözleşmelerin Düzenlenmesi
Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde idare ile yüklenici arasında yapılan yazılı anlaşmaya sözleşme denir.
2.Tip Sözleşmeler
4735 Sayılı Kanun’un uygulanmasında uygulama birliğini sağlamak üzere mal veya hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin tip sözleşmeler Resmî Gazete’de yayımlanmaktadır. İdarelerce yapılacak sözleşmeler tip sözleşme hükümleri esas alınarak düzenlenecektir. Mal ve hizmet alımlarında ise, Kamu İhale Kurumunun uygun görüşü alınmak kaydıyla istekliler tarafından hazırlanması mutat olan sözleşmeler kullanılabilecektir.
3.Sözleşme Türleri
Kamu İhale Kanunu’na göre yapılan ihaleler sonucunda;
- Yapım işlerinde; uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden anahtar teslimi götürü bedel sözleşme,
- Mal veya hizmet alımı işlerinde, ayrıntılı özellikleri ve miktarı idarece belirlenen işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden götürü bedel sözleşme,
- Yapım işlerinde; ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine, mal veya hizmet alımı işlerinde ise işin ayrıntılı özelliklerine dayalı olarak; idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için istekli tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan toplam bedel üzerinden birim fiyat sözleşme,
- Yapım işlerinde; niteliği itibarıyla iş kalemlerinin bir kısmı için anahtar teslimi götürü bedel, bir kısmı için birim fiyat teklifi alma yöntemleri birlikte uygulanmak suretiyle gerçekleştirilen ihaleler sonucunda karma sözleşme,
- Çerçeve anlaşmaya dayalı olarak idare ile yüklenici arasında imzalanan münferit sözleşme, düzenlenmektedir. Çerçeve anlaşma ve münferit sözleşmede belirtilmesi zorunlu olan hususları belirlemeye Kamu İhale Kurumu yetkilidir.
4.Sözleşmede Yer Alması Zorunlu Hususlar
Her sözleşmede mutlaka yer alması gereken bazı hususlar vardır ve sözleşmelerin bu hususları kapsayacak şekilde hazırlanması gerekir. 4735 Sayılı Kanun’a göre düzenlenecek sözleşmelerde aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur;
- İşin adı, niteliği, türü ve miktarı, hizmetlerde iş tanımı.
- İdarenin adı ve adresi.
- Yüklenicinin adı veya ticaret unvanı, tebligata esas adresi.
- Varsa alt yüklenicilere ilişkin bilgiler ve sorumlulukları.
- Sözleşmenin bedeli, türü ve süresi.
- Ödeme yeri ve şartlarıyla avans verilip verilmeyeceği, verilecekse şartları ve miktarı.
- Sözleşme konusu işler için ödenecekse fiyat farkının ne şekilde ödeneceği.
- Ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderlerinden hangisinin sözleşme bedeline dâhil olacağı.
- Vergi, resim ve harçlar ile sözleşmeyle ilgili diğer giderlerin kimin tarafından ödeneceği.
- Montaj, işletmeye alma, eğitim, bakım-onarım, yedek parça gibi destek hizmetlerine ait şartlar.
- Kesin teminat miktarı ile kesin teminatın iadesine ait şartlar.
- Garanti istenilen hallerde süresi ve garantiye ilişkin şartlar.
- İşin yapılma yeri, teslim etme ve teslim alma şekil ve şartları.
- Gecikme halinde alınacak cezalar.
- Mücbir sebepler ve süre uzatımı verilebilme şartları, sözleşme kapsamında yaptırılacak iş artışları ile iş eksilişi durumunda karşılıklı yükümlülükler.
- Denetim, muayene ve kabul işlemlerine ilişkin şartlar.
- Yapım işlerinde iş ve işyerinin sigortalanması ile yapı denetimi ve sorumluluğuna ilişkin şartlar.
- Sözleşmede değişiklik yapılma şartları.
- Sözleşmenin feshine ilişkin şartlar.
- Yüklenicinin sözleşme konusu iş ile ilgili çalıştıracağı personele ilişkin sorumlulukları.
- İhale dokümanında yer alan bütün belgelerin sözleşmenin eki olduğu.
- Anlaşmazlıkların çözümü.
- İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülükler.
- 5.Fiyat Farkı Verilebilmesi
Kamu İhale Sözleşmelerinin uygulanması aşamasında girdi maliyetlerinde yaşanan dalgalanmalara bağlı olarak belirli kurallar çerçevesinde hak ediş bedelinde artışa gidilmesi veya bu bedelin eksiltilmesi işlemine fiyat farkı hesaplanması denilmektedir.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 8’inci maddesinde fiyat farkı verilmesine ilişkin “Sözleşme türlerine göre fiyat farkı verilebilmesine ilişkin esas ve usulleri tespite Kamu İhale Kurumunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı yetkilidir. Sözleşmelerde yer alan fiyat farkına ilişkin esas ve usullerde sözleşme imzalandıktan sonra değişiklik yapılamaz.” hükümleri yer almaktadır.
2002 yılında Kamu İhale Mevzuatında yaşanan köklü değişime paralel olarak fiyat farkı esaslarında da köklü değişiklikler yaşanmıştır. Bu kapsamda 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 8’inci maddesinde yer alan hükümlere istinaden 31.08.2013 tarihli ve 28751 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan;
2013/5215 sayılı Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar, 2013/5216 sayılı Mal Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar, 2013/5217 sayılı Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar yürürlüğe girmiştir.
Fiyat farkına ilişkin esasların yer aldığı kararnameler incelendiğinde, mal ve hizmet alımlarıyla yapım işlerinde fiyat farkı hesaplama formülleri esasların 5’inci maddesinde toplanmıştır. Yapım işlerinde işçilik, çimento, demir/çelik, akaryakıt, kereste, diğer malzemeler ile makine ve ekipmanın amortismanı dikkate alınmak suretiyle sabit bir fiyat farkı formülü üzerinden fiyat farkı hesaplanmaktadır. Hizmet alımlarında farklı hizmet gruplarına göre fiyat farkı hesabı değişiklik göstermekte olup, Sağlık Uygulama Tebliği’nde fiyatları belli olan teşhis ve tedaviye yönelik hizmet alımları, elektronik haberleşme hizmeti alımları ile diğer hizmet alımlarında farklı formüllerin kullanılacağı anlaşılmaktadır. Mal alımlarında ise fiyat farkı hesaplama formülü sabit olup petrol ürünleri, elektrik, doğal gaz, ilaç, sıvılaştırılmış petrol gazı ürünleri alımlarında fiyat farkı hesaplanabileceği hüküm altına alınmıştır.
Fiyat farkı esaslarında ortak temel ilke olarak, fiyat farkı hesaplanabilmesi için söz konusu işlerin ihalelerine ilişkin idari şartname ve sözleşmelerde ilgili esaslara göre fiyat farkı hesaplanacağının belirtilmiş olması gerektiği hususu ile sözleşmelerde yer alan fiyat farkına ilişkin esas ve usullerde sözleşme imzalandıktan sonra değişiklik yapılamayacağı kuralına yer verilmiştir. Yine, mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinde fiyat farkı hesaplanan durumlarda, hak edişlerin uygulama ayını takip eden ay içerisinde ve uygulama ayına ait endeksler veya fiyatlar belli olduktan sonra düzenlenmesinin esas olduğu hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte, uygulama ayına ait endeks veya fiyatlar belli olmadan hak edişin düzenlendiği hallerde, fiyat farkı hesabının hak edişle birlikte yapılmayacağı ve uygulama ayına ait endekslerin yayımlanmasının bekleneceği anlaşılmaktadır Öte yandan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kapsamında sözleşmeye bağlanan mal ve hizmet alımlarıyla yapım işlerinde kararname çerçevesinde fiyat farkı hesaplanabileceği, bununla birlikte 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerin bu kanundan istisna olan hizmet alımlarıyla, aynı Kanun’un 22’nci maddesi çerçevesinde doğrudan temin usulüyle yapılacak ihalelerde de fiyat farkına ilişkin esasların uygulanabileceği anlaşılmaktadır.
Sözleşme türlerine göre fiyat farkı verilebilmesine ilişkin esas ve usulleri tespite Kamu İhale Kurumunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı yetkilidir. Sözleşmelerde yer alan fiyat farkına ilişkin esas ve usullerde sözleşme imzalandıktan sonra değişiklik yapılamaz.
04.01.2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca ihale edilen işlerde, 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2’nci maddesinde tanımlanan asıl işveren-alt işveren ilişkisi çerçevesinde alt işveren tarafından münhasıran bu Kanun kapsamına giren kamu kurum ve kuruluşlarına ait işyerlerinde çalıştırılan işçileri kapsayacak olan toplu iş sözleşmeleri; alt işverenin yetkilendirmesi kaydıyla merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin üyesi bulunduğu kamu işveren sendikalarından birisi tarafından 18.10.2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre yürütülmekte ve sonuçlandırılmaktadır. Toplu iş sözleşmesinin kamu işveren sendikası tarafından bu hükme göre sonuçlandırılması hâlinde, belirlenen ücret ve sosyal haklardan kaynaklanan bedel artışı kadar idarece fiyat farkı ödenecektir.
Kamu işveren sendikası tarafından yürütülmeyen ve sonuçlandırılmayan toplu iş sözleşmeleri için fiyat farkı ödenemez, 4857 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinin yedinci fıkrası esas alınarak asıl işveren sıfatından dolayı ücret farkına hükmedilemez ve asıl işveren sıfatıyla sorumluluk yüklenemez. Bu mevzuat hükmünün uygulanmasına ilişkin esas ve usuller, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenmektedir.
İhale dokümanında çalışacak işçi sayının belirlendiği ihalelerde asgari ücret değişikliklerinde işçilik maliyetlerindeki değişikliklere paralel olarak fiyat farkları oluşmaktadır.
Öte yandan son yıllardaki ekonomik dalgalanmalar, döviz kurundaki beklenenin üzerindeki artışlar ve maliyetlerin oldukça yükselmesinin yükleniciler üzerinde oluşturduğu finansal yükleri hafifletmek için belirli süreli olma üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen yasal düzenlemeler çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı tarafından özel fiyat farkı düzenlemeleri yapılmıştır; 4735 Sayılı Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanununun Geçici 5’inci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar (Cumhurbaşkanı Kararı 5203) 24.02.2022 yayınlanmış ve uygulanmıştır. 4735 Sayılı Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ıncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar (Cumhurbaşkanı Kararı 5546) 13.05.2022 yayınlanmış ve uygulanmıştır. Sadece yapım işlerini kapsayan 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 7’inci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar (Cumhurbaşkanı Kararı 8089) ise 16 Ocak 2024 tarihinde yayımlanmıştır.
