Esra ÖZ yazdı…
Toplumun sağlık okuryazarlığı bilincini artırmak için “gerçekuzman” etiketi ile paylaşımlara başladık. Sosyal medyada sağlıkla ilgili önerilen her türlü içeriği, mutlaka biraz düşünerek mantık süzgecinden geçirmek gerekiyor. Bir kişinin uzman olması için öncelikle, “Konuştuğu konu hakkında diploması var mı?” sorusunun yanıtlanması gerekiyor. Uzmanın diplomasından sonra konuştuğu alandaki çalışmaları da incelenmeli.
Sağlık okuryazarlığı toplum bilincini artıracak
Geçtiğimiz aylarda TGRT Haber ekranlarında yayınlanan “Neler Oluyor” programına katılan Sağlık Bakanı Recep Akdağ, şunları söyledi: “Şarlatanlık bir meslek. Şarlatanlık dünyanın her yerinde revaçta bir meslek. Bununla biz ciddi şekilde mücadele ediyoruz. Vatandaşlarımızı sağlık okuryazarlığı konusunda tahkim edilmiş bir hale getirmeliyiz. Ne kadar mücadele etsek, bunlar kafalarını bir yerden uzatırlar.” “Yetkisiz kişilerin ‘ben hastalık tedavi ediyorum’ şeklinde ortaya çıkıp vatandaşlarımızı aldatmalarına asla müsamaha etmemeliyiz” diyen Akdağ, vatandaşların da bu konuda uyanık olmaları gerektiğini söyledi. Sağlık okuryazarlığı konusunda toplumsal farkındalık oluşturmak için “gerçekuzman” etiketi ile paylaşımlara başladık. Alanında uzman isimler bu konuya destek veriyor.
Tıpta uzmanlık
Mayo Klinik’ten Dr. Ulaş Mehmet Çamsarı da destek vererek şunları söyledi: “Bir insan, ne kadar çok eğitim alırsa, o kadar az bildiğini öğrenir ve o kadar dikkatli düşünür, konuşur. Ne kadar az bilirse o kadar cesaretli ve kaygısız konuşur. Cehaletin, cesaret ve kendine güvenle doğrudan ilişkisi vardır. Özellikle tıpta uzmanlık çok uzun yıllar süren bir eğitimdir. Günümüzde hiçbir tıp branş uzmanı uzmanlığı dışındaki bir başka tıp alanına hakim olamaz. Tıpta yanlış tavsiye hastanın sağlığını tehlikeye atmak demektir ve gerçek uzman, tıptaki ilk ve en önemli ilkenin ‘önce zarar verme’ olduğunu bilir ve uzmanlığı dışında ya da yakın bir konuda dahi toplum önünde fikir bildirmez. Tıp alanında bu şekilde davrananların neredeyse hiçbirinin branş uzmanlığı yoktur ya da branşlaşma derecesi azdır, o nedenle özellikle toplum önünde konuşan hekimler arasında gerçek uzmanı ararken mutlaka ana ve yan dal branşlaşma derecesi ve dahası pubmed.com adresinde bilimsel faaliyetleri gözden geçirilmelidir. Gerçek uzman hastalarının fotoğraflarını, isimlerini, bilgilerini sosyal medyada paylaşmaz; gerçek uzman gerekçesi ne olursa olsun hastalarını afişe etmez, bu davranışın ağır etik ihlal olduğunu bilir; gerçek uzman alçak gönüllüdür, uzmanlığının çok küçük bir alan olduğunu bilir, ama o konuda da en üst düzeyi hedefler ve uzmanlaştıkça daha da az ve öz konuşmayı ilke edinir”
Kilo vermek
Uzm. Diyetisyen Didem Kanca Üstay: “Sürekli bazı meslektaşlarım ve de diyetisyen olmayıp ama kendilerini diyetisyen olarak sınıflandıran “sağlıklı yaşam koçları,” “wellness danışmanı”, “trainer” gibi sürekli “şu danışanımla 5 kg yağdan verdik” gibi gönderiler hazırlayıp paylaşıyorlar. Birincisi o kiloyu veren danışanınız siz değilsiniz. İkincisi sağlık alanında danışan üzerinden reklam yapmak etik olmadığı gibi bu sizlerin başarısı değil, size gelen kişinin başarısıdır. Neden sizlere gelip kilo veremeyenleri de paylaşmıyorsunuz o zaman? Madem kilo verenleri paylaşıyorsunuz ve bunu başarı olarak adlandırıp insanlara sunuyorsunuz, o zaman sizlere gelip başarısız olanları da insanlarla paylaşmanız gerekiyor. Karşınızdakinin bunu bilmeye hakkı var. Üçüncü olarak da siz ne kadar uğraşırsanız uğraşın karşınızdaki yeterli derecede kilo vermek istemiyorsa yapacak bir şey yoktur.”
Hekim hasta ilişkisi
Prof. Dr. Korhan Taviloğlu: “Benim gözümde gerçek uzman, hastasına gerekli tedaviyi ne eksik, ne de fazla uygulayan kişidir. Hekim hasta ilişkisi içinde her tedavi öncesinde detaylı bilgilendirme çok önem taşır ve tedavi sürecinde hekim ve hasta arasında yaşanan sorunların çok büyük bir bölümü eksik veya yetersiz bilgilendirme nedeni ile meydana gelmektedir. Birçok hastalıkta kesin iyileşme garantisi mümkün olmadığından, bu durumu hastaya detaylı olarak açıklamak gerekir. Tedavinin başarısızlık oranı, olası komplikasyonları ve hastalığın tekrarlama oranı detaylı bir şekilde hastaya açıklanmalıdır.”
Sahte psikologlar
Uzm. Psk. Efsun Tatar Tuna: “Sahte psikologların sayılarının giderek arttığı günümüzde, gerçek uzman olan kişilerin toplumu doğru bilgilendirmesi ve yönlendirmesi oldukça önemlidir. Son günlerde sıklıkla karşılaştığımız gibi, özellikle çocuk yetiştirme konusunda alanları olmadığı halde kendi fikirlerini bilimsel gerçeklik gibi sunan sahte psikologlar, kişileri ve toplumu yanlış yönlendirmekte ve geri dönülmez yaralar açma potansiyeli taşımaktadırlar.”
“Herkes her şeyi biliyor”
Uzm. Dyt. Banu Salman: Hayatımızda pozitif yaşam değişiklikleri yapmak kolay değildir. Yapılan değişiklikleri kalıcı hale getirmek ise daha da zordur. Kolay olsaydı, günümüzde moda diyetler, spor merkezlerine yapılan üyelikler, sözüm ona bireysel gelişim uzmanları, yaşam koçları ve medyanın konuya olan ilgisi her geçen gün artıyor olmazdı. Artık sosyal medyada herkes her şeyden anlıyor, herkes her şeyi biliyor. Ama hiç kimse işin uzmanı değil.”
“Gerçek uzmanlara güvenin”
Harvard Medical School’dan Dr. M. Furkan Burak: “Her insan farklıdır, her insan ve sağlığı özeldir. Genellemeler ve popülist söylemlerle insan sağlığı şekillendirilemez. Tıbbi gerçeklere ulaşmak bazen binlerce bilim insaninin yüzlerce yılını bile almaktayken kendini 2 hikâye anlatarak uzman ilan eden kişilere sağlığınızı ve sofranızı emanet etmeyin. Sağlığınız kaynağı belirsiz anekdotlarla şekillendirilecek kadar ucuz değildir. Anekdotlara değil bilimsel gerçeklere ve hayatını sizin sağlığınızı düzeltmeye adamış, konusunda çalışmaları ve yayınları olan gerçek uzmanlara güvenin.”
Kanıtlar ve değişkenler
Prof. Dr. Serdar Kula: “Günümüzde bilgi her yerde. Buna karşın ihtiyaç duyulan bilgiyi bulmak için o konuda bilgi sahibi olma gerçeği nedense hep yadsınır. Elde edilen bilginin yorumlanarak, kanıtlar ve değişkenler eşliğinde bir karar süzgecinden geçirilmesi için de ciddi bir bilgi birikimi yanı sıra iyi yapılandırılmış bir bilişsel süreç gerekir. Tüm bunlar uzun ve sabır gerektiren planlı bir eğitimin sonucunda mümkündür. Sağlık uygulayıcıları işte bu zorlu eğitim süreciyle şekillenen bilişsel süreçleri sayesinde, değişken bireysel özellikleri göz önünde bulundurarak birey için en uygun ve özgün yaklaşımı belirlerler. Her bireye uygulanan yaklaşım aynı olamaz ve bunu yönetmek için uzmanlık gerekir. Sağlığınızı duymak istediklerinizi değil, gerçekleri söyleyen gerçek uzmanlara emanet ediniz.”
Doğrulanmış bilgiler
Uzm. Psikolog Serap Duygulu: “Gerçek uzman doğru ve güvenilir bilgiyi ihtiyaç duyan insanlara ulaştırır. Temel kural, yararlı olmaktan önce zarar vermemektir. Her insan istediği konularda bilgi edinebilir ve bildiklerini başkalarıyla paylaşabilir ancak gerçek uzman eğitimini aldığı konularda ve araştırmalarla doğrulanmış bilgilere dayanarak yönlendirme yapar.”
Bilimsel yayınların takibi
Prof. Dr. Polat Dursun: “Gerçek uzman, bilimsel yayınları günü gününe takip eden ve en son bilimsel gelişmeleri kendi mesleki pratiğinde uygulayan ve mesleğini icra ederken daima hastalarının iyiliğini ön planda düşünen kişidir. Gerçek uzman, asla mucize tedaviler ve çözümler sunmaz, verdiği ilacın veya uyguladığı tedavinin her hastalığı iyi edeceğini iddia etmez ve sadece eğitimini aldığı konularda konuşur, her konuda ahkâm kesmez. Gerekli gereksiz öğütlerde bulunmaz. Maalesef gerçek uzmanların, sözde uzmanlar kadar sesi çok çıkmaz ve medyada çok görünmez ki bunun artık değişmesi gerektiğini düşünüyorum. Halkımızı konusunda gerçekten uzman olan insanların değerini bilmeye davet ediyorum çünkü gerçek uzman daima hastasının iyiliği için çalışır ve bilgisini çıkar için kullanmaz. Hastasına önce zarar vermemek için çabalar.”
Doç. Dr. Selçuk Tunalı: “Gerçek uzman ahkâm kesmek yerine, öğrenme sorumluluğunu elden bırakmayandır.”
Prof. Dr. Safa Kapıcıoğlu: “Gerçek uzman usta olduğunu başkalarının takdir ettiği kişidir.”
Uzm. Psikolog Evren Hoşrik: “Gerçek uzman “Bu konu hakkında benim yeterli bilgim yok” diyebilendir.”
Uzm. Dr. Kaan Aktürk: “Gerçek uzman iyi bildiği konuda konuşur, her konuda değil.”
Sosyal medyada “gerçekuzman” etiketi ile sizler de bu kampanyaya paylaşarak destek verebilirsiniz. Böylece bu bilgilerin daha çok kişiye ulaşmasına yardımcı olabilirsiniz. Ne kadar çok kişiye ulaşırsak o kadar çok kişide sağlık okuryazarlığı bilinci oluştururuz.
