Tıbbi laboratuvar hizmetleri; sağlık hizmet sunumunun önemli bir parçası haline gelerek sağlık sektöründe önemli bir yer teşkil etmektedir. Tıbbi laboratuvar hizmet alım uygulamaları, Ülkemizde 2003 yılından itibaren uygulamaya konan “Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile birlikte özellikle kamu sağlık sektöründe verilen mevcut hizmetleri daha verimli, etkili ve kaliteli sunabilmek için yaygınlaştırılmıştır.
Bu çalışmada 2010-2020 döneminde Türkiye’de yapılan tıbbi laboratuvar ihalelerinden sonuçlanmış ve sözleşmeye bağlanmış olanları farklı perspektiflerden inceleyerek analiz etmeye çalıştık. Çalışma verilerini Kamu İhale Kurumu’nun EKAP veri tabanından elde ederek yaptık.
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010- 2020 yılları arasında sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihale sayısı 55.399 olup, sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin %63,6’sı Sağlık Bakanlığı, %31,7’si Üniversiteler, %4,7’si ise diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılmıştır.
Grafik 1. Sözleşme İmzalanan İhale Sayısı 2010-2020 Dönemi Toplamı (Adet)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010- 2020 yılları arasındaki dönemde yıllık ortalama 5.036 tıbbi laboratuvar ihalesi sözleşmesi imzalanırken, büyük ölçüde Covid-19 pandemik hastalığın etkisinde geçen 2020 yılında sadece 3.906 sözleşme yapılması dikkat çekicidir.
Grafik 2. Alım Yapan İdareye Göre Sözleşme İmzalanan Tıbbi Laboratuvar İhaleleri (Adet)
Türkiye’de 2020 yılında sözleşmeye bağlanan 3.906 tıbbi laboratuvar ihalesinin 2.680’i (%68,6) Sağlık Bakanlığı, 1.056’sı (%27) Üniversiteler, 170’i (%4,4) ise diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılmıştır.
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010-2020 yılları arasında sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin %92’si mal alımı, %8’i ise hizmet alımı olarak ihale edilmiştir.
Grafik 3. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinde Yapılan Sözleşmelerin Alım Türlerine Göre Dağılımı (%)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2020 yılında sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin %83,6’sı (3.267 Adet) mal alımı, %16,4’ü (639 adet) ise hizmet alımı olarak ihale edilmiştir. Hizmet alımı yöntemi ile ihale edilen tıbbi laboratuvar ihalelerin oranı yıllar itibariyle artmaktadır.
Grafik 4. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinde Yapılan Sözleşmelerin Alım Türüne Göre Sayısı (Adet)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2020 yılında sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin 3.267 adeti mal alımı, 639 adeti ise hizmet alımı olarak ihale edilmiştir.
Grafik 5. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinin Alım Türlerine Göre Yaklaşık Maliyet Kırım Oranları
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010-2020 döneminde sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin yaklaşık maliyete göre kırım oranları genel olarak mal alımı olarak yapılan ihalelerde hizmet alımı olarak yapılan ihalelere göre daha yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. Bu durum büyük ölçüde söz konusu ihalelerin şartlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Hizmet alım ihalelerinde genelde personel giderleri dahil edilmekte öte yandan bütün riskler büyük ölçüde yüklenici firmaların üzerine bırakılarak sadece tıbbi laboratuvar testinin sonucuna ödeme yapılmaktadır. Öte yandan mal alım ihaleleri genelde kullanılan test kitleri tanımlanarak ödeme yapılmaktadır. Bu yüzden mal alımı ve hizmet alımı olarak yapılan tıbbi laboratuvar ihalelerinin maliyetleri yüklenici firmalar açısından da farklı olmaktadır.
Türkiye’de 2010-2020 döneminde sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin yaklaşık maliyete göre kırım oranları gerek Sağlık Uygulama Tebliğindeki (SUT) fiyatların artırılmaması gerekse artan maliyetler dolayısıyla her yıl düşmektedir. 2010 Yılında %30 civarında olan ortalama yaklaşık maliyet kırım oranı 2020 yılında %12’ye kadar gerilemiştir. Türkiye’de 2010-2020 döneminde mal alımı olarak yapılan tıbbi laboratuvar ihalelerinin yaklaşık maliyete göre kırım oranlarının ortalaması %24 civarında iken hizmet alımı olarak yapılan ihalelerde bu oranların ortalaması %19 civarında gerçekleşmiştir. Bu dönemde Sağlık Bakanlığı hastanelerinde kırım oranı %22 civarında iken üniversite hastanelerinde kırım oranı %21 civarına gerçekleşmiştir.
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2020 yılında sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihalelerinin; 4,8 Milyar TL’si (%73,7) hizmet alımı, 1,7 Milyar TL’si (%26,3) mal alımı olarak ihale edilmiş olup, İdarelere göre ise 5,3 Milyar TL’si (%81,6) Sağlık Bakanlığı, 1,1 Milyar TL’si (%17,1) üniversite hastaneleri ve 81 Milyon TL’si (%1,3) ise diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca ihale edilmiştir.
Türkiye’de 2010 yılında 106 Milyon TL civarında tıbbi laboratuvar ihalesi sözleşmeye bağlanmışken bu tutar 2020 yılında 6,5 Milyar TL’ye yükselmiştir. 2020 yılındaki bu yüksek tutarda Covid-19 pandemik hastalığın etkisinin olması muhtemeldir.
Grafik 6. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinin Alım Türüne Göre Ortalama Sözleşme Bedelleri (TL)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010-2020 döneminde mal alımı olarak yapılan tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 518 Bin TL civarında gerçekleşmiş olup, hizmet alımı olarak düzenlenen ihalelerin sözleşme bedelleri daima mal alım ihalelerindeki sözleşme bedellerine göre daha yüksek (ortalama on kat daha fazla) olmuştur. Bu dönemde hizmet alımı olarak düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 2,3 Milyon TL civarında iken mal alımı olarak düzenlenen ihalelerin sözleşme bedellerinin ortalaması 285 Bin TL civarında olmuştur.
Grafik 7. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinin İdarelere Göre Ortalama Sözleşme Bedelleri (TL)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010-2020 döneminde Sağlık Bakanlığı’na bağlı işletmeler tarafından düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 600 bin TL civarında iken üniversitelere bağlı hastanelerce düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 388 bin TL civarında olmuştur.
Grafik 8. Tıbbi Laboratuvar İhalelerinin Alım Türüne Göre Ortalama Sözleşme Bedelleri (ABD Doları)
Kaynak: EKAP
Türkiye’de 2010-2020 döneminde mal alımı olarak yapılan tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 139 bin ABD doları civarında gerçekleşmiş olup, hizmet alımı olarak düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 630 bin ABD doları civarında iken mal alımı olarak düzenlenen ihalelerin sözleşme bedellerinin ortalaması 86 bin ABD doları civarında olmuştur. Bu dönemde Sağlık Bakanlığı’na bağlı işletmeler tarafından düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 160 bin ABD doları civarında iken üniversitelere bağlı hastaneler tarafından düzenlenen tıbbi laboratuvar ihalelerinin ortalama sözleşme bedeli 105 bin ABD doları civarında olmuştur.
Türkiye’de 2010-2020 dönemi sözleşmeye bağlanan tıbbi laboratuvar ihaleleri ile ilgili olarak;
- %92’si mal alımı, %8’i ise hizmet alımı olarak ihale edilmiştir.
Konu ile ilgili “TÜRKİYE TIBBİ LABORATUVAR İHALELERİ 2010-2020 DÖNEMİ RAPORU” yayımlandı. Bu çalışmada Türkiye’de kamu alımları ile ilgili Kamu İhale Kurumu bünyesindeki Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) sistemine kayıtlı ve 2010-2020 yılları arasında yapmış olduğu ihale verileri üzerinden hazırlanan istatistiksel tablolara yer verilmiştir. Türkiye Tıbbi Laboratuvar İhaleleri 2010-2020 Dönemi Raporu bu alanda Ülkemizde yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır. Bu rapor ile Türkiye’de kamu alımları açısından tıbbi laboratuvar ihaleleri çok farklı perspektiflerden analiz edilmiştir. Bu çalışmada Türkiye tıbbı laboratuvar sektörü ihaleleri gerek kurumlar gerek firmalar gerek sözleşme bedelleri gerek kırım miktarları ve diğer ilgili hususlar açısından oldukça ayrıntılı bir şekilde analiz edilmiştir.
Rapora aşağıdaki adresten sadece E-kitap olarak ulaşılabilir.
https://books.google.com.tr/books/about?id=6bc-EAAAQBAJ&redir_esc=y
