- Hastanelerin Planlanması
Sağlık hizmet sunumunun en önemli unsurlarından birisi hastanelerdir. Hastanelerin sağlık insan gücü ve tıbbi malzeme donanımları kadar, bu kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını sağlayan yataklı tedavi hizmetleri ve hizmetlerin verileceği hasta yataklarının kapasitesi de planlamanın oluşturulması ve gerçekleştirilmesinde öncelikle dikkate alınması gereken bir konudur.
Hastaneler, asgari bina, hizmet ve personel standartlarını haiz, yirmi dört saat süreyle sürekli ve düzenli olarak, hastalara ayaktan ve yatarak muayene, teşhis, tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri verilen tesisler yataklı sağlık tesisleridir. Hastanelerin, uzmanlık dalı kadroları ile yatak sayısı ve diğer hizmet kapasiteleri Sağlık Bakanlığınca belirlenir.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı; belirlemiş olduğu stratejik amaç ve hedefleri doğrultusunda, faaliyetine ihtiyaç duyulan sağlık kurum ve kuruluşları ile bunlara ait sağlık insan gücü, tıbbi hizmet birimleri ve nitelikleri ile teknoloji yoğunluklu tıbbi cihaz dağılımı alanlarında kamu ve özel sektörü kapsayacak şekilde planlama yapmaktadır. Bu amaçları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür;
- Sağlık hizmetlerinin, demografik yapı ve epidemiyolojik özellikler de göz önünde bulundurulmak suretiyle kaliteli, hakkaniyete uygun ve verimli şekilde sunulması,
- Sağlık kurum ve kuruluşlarının hizmet kapasiteleri, sağlık insan gücü ile çağdaş tıbbi bilgi ve teknolojinin ülke düzeyinde dengeli dağılımının sağlanması,
- Koruyucu sağlık ve acil sağlık hizmetleri gibi iş birliği halinde hizmet sunumunun gerekli olduğu alanlarda uygun kapasitenin oluşturulması,
- Kaynak israfı ve atıl kapasiteye yol açılmaması.
Özel kanunlarına göre sağlık tesisi açmaya yetkili kamu kurumları, ilgili mevzuattan kaynaklanan muafiyetler saklı kalmak kaydıyla; sağlık tesisi planlaması, sağlık insan gücü kriterleri, tıbbi donanım ve hizmet standartları açısından 15.02.2008 tarihli ve 26788 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik, 03.02.2015 tarihli ve 29256 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik ile 27.03.2002 tarihli ve 24708 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Özel Hastaneler Yönetmeliğine tabidir.
Türkiye’de özel sağlık kurum ve kuruluşu açmak isteyenler, Sağlık Bakanlığınca yapılan planlamada ihtiyaç gösterilen yerleşim bölgelerinde faaliyette bulunmak üzere başvurabilir. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) bünyesinde açılacak sağlık tesisleri OSB bünyesinde sağlık kuruluşu planlama ilanı kapsamında değerlendirilir.
Türkiye’de sağlık hizmet sunucuları planlanırken kamu ve özel sektörün belirli bir dengede tutulması istenmiştir. Resmi olarak deklere edilmiş bir oran olmasa da özel sektöre ait hastanelerin payının %30 civarında olması Sağlık Bakanlığı tarafından uygun görülmüştür.
Türkiye’de 2002 yılında 1.156 olan hastane sayısı 2022 yılında 1.548’e yükselmiştir. 2002-2019 döneminde özel hastane sayısı iki katına çıkmıştır.
Hasta yatak sayısına dâhil olmayan klinik konukevi, anne oteli gibi yataklı birimlerin açılması için Sağlık Bakanlığınca ayrıca değerlendirme yapılarak izin verilebilir. Bu amaçla yapılacak yatırımlara başlamadan önce Sağlık Bakanlığından izin alınması zorunludur.
Özel tıp merkezi Sağlık Bakanlığı tarafından ilan edilen yerleşim bölgelerinde açılabilir. Ağız ve diş sağlığı hizmeti sunmak üzere açılacak özel ağız ve diş sağlığı merkezleri planlama kapsamında değildir.
Kamu ve üniversiteye ait yataklı sağlık tesisleri bünyesinde açılacak olan semt polikliniklerinin açılması için Sağlık Bakanlığından izin alınır. Semt poliklinikleri, trafik yoğunluğu, hizmete erişimde uzaklık, toplu taşıma sorunları ve benzeri sebeplere bağlı olarak ana hizmet binasının bulunduğu kampüse ulaşım güçlüğü bulunan yerleşim merkezlerinde Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğünce planlanır. Semt polikliniği açan sağlık kuruluşuna ilave kadro verilmez.
Özel hastaneler aynı il içerisinde veya başka bir ildeki 15/02/2008 tarihli ve 26788 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelikte yer alan planlama kapsamındaki özel sağlık kuruluşları ile birleşebilir. Ancak, başka bir ildeki özel sağlık kuruluşuyla birleşme işlemleri Sağlık Bakanlığınca yapılan planlamalara uygun olması halinde yapılabilir.
Özel hastaneler aynı il içerisinde veya başka bir ildeki özel hastane ile birleşebilir. Ancak, başka bir ildeki özel hastaneyle birleşme işlemleri Sağlık Bakanlığınca yapılan planlamalara uygun olması halinde yapılabilir.
Özel hastaneler bulunduğu il içerisinde veya bulunduğu ilden başka bir ile taşınabilir. Taşınmak isteyen özel hastaneler Sağlık Bakanlığına başvurur. Sağlık Bakanlığı taşınma ve birleşme taleplerini, planlama ilkeleri çerçevesinde sağlık hizmeti sunulması için öngörülen asgari nüfus ve/veya ilde verilmesi hedeflenen sağlık hizmetleri ile uzman tabip dağılımı yönünden daha az yoğunluklu bölgeleri öncelikle dikkate alarak değerlendirir. Sağlık Bakanlığınca başvuru uygun görülür ise birleşme veya taşınma işlemine izin verilir.
Birleşme ve/veya taşınma amacıyla başvuran özel hastaneler, taleplerinin uygun bulunduğu tarihten itibaren en geç iki yıl içerisinde ön izin belgesi ve ön izin belgesinin alındığı tarihten itibaren ise beş yıl içerisinde ruhsat belgesi alarak birleşme veya taşınma işlemlerini sonuçlandırmak zorundadır.
Özel hastane ile birleşme işlemi tamamlanan özel sağlık kuruluşlarının yeniden ayrılmasına izin verilmez. Birleşme veya taşınma talebinde bulunan özel sağlık kuruluşları bu işlemler tamamlanmadan yeni bir birleşme veya taşınma talebinde bulunamazlar.
2.Hastane Yataklarının Planlanması
Hasta yatağı, hastaların yirmi dört saatten az olmamak üzere bakım ve tedavilerinin sağlanması amacıyla yatırıldığı, hasta odalarına veya hastalara devamlı tıbbi bakım hizmeti verilen birimlere yerleştirilen yataklardır.
Hastane yatağı izinlerinde, Türkiye’de halen mevcut olan yataklı sağlık tesislerinin yatak ve insan gücü sayısı dikkate alınarak Türkiye genelinde her on bin kişiye 35 (otuz beş) hasta yatağı planlaması esas alınmaktadır. Bu yataklardan on bin kişiye 25 (yirmi beş) yatak devlet üniversiteleriyle birlikte kullanılanlar da dâhil olmak üzere Sağlık Bakanlığına bağlı kuruluşların hastanelerine, on bin kişiye 5 (beş) yatak devlet üniversitelerine ait sağlık uygulama ve araştırma merkezlerine, on bin kişiye 5 (beş) yatak vakıf üniversitelerine ait sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ve özel sağlık kuruluşlarına olacak şekilde planlanmaktadır.
On bin kişiye düşen hastane yatağı sayısı 35 (otuz beş)’in üzerinde olan sağlık hizmet bölgelerinde yeni özel ve üniversitelere ait yataklı sağlık tesisi için yatırım izni verilmemektedir. On bin kişiye düşen hastane yatağı 35 (otuz beş)’in altında olan sağlık hizmet bölgelerinde ise; yeni yatırım izni öncelikle kamu, devlet üniversitesi, vakıf üniversitesi ve özel sağlık kuruluşu sıralamasına uygun olarak verilmektedir. On bin kişiye düşen hasta yatağı 35 (otuz beş)’in altında olan illerde Sağlık Bakanlığı bağlı kuruluşları, devlet üniversiteleri ve diğer kamu kuruluşlarının ilave veya yeni yatırımlarına, üçüncü fıkradaki toplam kamu yatak sayısını aşmamak, bölge bazında on bin kişiye 35 (otuz beş)’in üzerine çıkmamak kaydıyla izin verilir.
Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hasta yatak sayısına yoğun bakım yatakları ve yeni doğan kuvözler dâhil edilmektedir. Ancak;
- Yeni doğan sağlıklı bebek sepetleri ve transport kuvözler,
- Doğum için kullanılan doğum masaları, anne oteli, anne uyum odası ve sancı odası yatakları,
- Poliklinik, acil ve laboratuvarlarda muayene, küçük müdahale, gözlem ve hastaların istirahati için kullanılan sedye ve yataklar,
- Anestezi odası ve ameliyathanelerde, ameliyat öncesi uyuma ve bekleme için kullanılan yataklar,
- Ameliyat sonrası bakım (uyandırma) odası yatakları,
- Kemoterapi, radyoterapi, girişimsel radyoloji, genel ve lokal anestezi, intravenöz, infüzyon, inhalasyon ve sedasyon işlemleri ile diyaliz ve uyku tedavisi gibi yirmi dört saatten daha az bir zaman dilimi içinde yapılan tedaviler için kullanılan günübirlik tedavi yatakları,
- Hastanede nöbetçi personel için ayrılan yataklar,
- Refakatçi yatakları,
- hasta yataklarına dahil değildir.
Türkiye’de son 20 yılda sağlık alt yapısının niceliksel ve niteliksel olarak iyileştirilmesi en önemli gündem maddelerinden biri olmuştur. Bu önem 2002 yılı kasım ayında Sağlık Bakanı olan Prof. Dr. Recep AKDAĞ öncülüğünde başlatılan Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı ile beraber yapımına başlanılan şehir hastaneleri ile ete kemiğe bürünmüştür. Türkiye’de 2000 yılında 2,08 olan 1000 kişiye düşen hasta yatağı sayısı önemli ölçüde yükseltilmiştir. Bu yatakların (yoğun bakım yatakları hariç) %75’i nitelikli hasta yatağıdır.
