25.01.2025 tarihli Resmi Gazete’de, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alımları ile Bakanlığın yerli malına ilişkin diğer düzenlemelerini kapsar şekilde, Yerli Malı Belgesi almak için başvurusu yapılan ürünün yerli malı olduğunun belirlenmesi ve belgelendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlenmesi amacıyla YERLİ MALI TEBLİĞİ (SGM-2024/10) yayımlanmıştır. Tebliğin yürürlük tarihi ise 01.01.2026 olarak belirlenmiştir.
Tebliğin son ve geçiş hükümlerine göre; Bakanlık merkez birimleri ile bağlı ve ilgili kuruluşlarının uygulamalarında ve program değerlendirme süreçlerinde Yerli Malı Belgesindeki Yerli Katkı Oranı dikkate alınabileceği, 13/9/2014 tarihli ve 29118 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yerli Malı Tebliği (SGM 2014/35) yürürlükten kaldırıldığı ifade edilmiştir. Yine tebliğ e göre, bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce TOBB veya TESK’e bağlı oda veya borsa tarafından düzenlenmiş yerli malı belgeleri, belge üzerinde yazılı geçerlilik süresinin sonuna kadar geçerlidir ve bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce eksper olarak görevlendirilen kişilerin yetkisi, bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihte sona erer. Tebliğin Uygulama usul ve esasları, bu Tebliğin yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde Bakanlığın uygun görüşü alınarak hazırlanır. Tebliğin önemli kısımları aşağıda özetlenmiştir:
Sanayi ve yazılım ürünleri için yerli malı şartları; Ürünün, Sanayi Sicil Belgesine sahip sanayi işletmesi tarafından üretilmesi ve Sanayi Sicil Belgesindeki üretim konusu içeriğinde yer alması, Ürünün, tamamen Türkiye’de üretilmesi, elde edilmesi veya üretim sürecinin önemli aşamalarının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması, Ürünün Yerli Katkı Oranının en az %51 olması, Yazılım ürünlerinin yerli malı olarak kabul edilebilmesi için ayrıca Bakanlıkça verilen Teknolojik Ürün Belgesine sahip olunması zorunludur, Sanayi ürünlerini oluşturan girdiler için Zorunlu Yerli Girdi Listesine göre yerlilik şartı aranır. Girdinin başvuru sahibi üretici tarafından üretilmesi durumunda Yerli Malı Belgesi aranmamakla birlikte en az %51 Yerli Katkı Oranına sahip olması, başka bir üreticiden temin edilmesi durumunda ise bu girdinin Yerli Malı Belgesinin olması zorunludur, Serbest bölgede faaliyet gösteren işletmelerin ürettikleri ürünler; serbest bölgeler mevzuatı ile gümrük mevzuatı saklı kalmak kaydıyla, bu Tebliğde yer alan yerli malı şartlarının sağlanması halinde yerli malı kabul edilir. Üreticinin, tamamını yurt dışında ürettiği veya ürettirdiği ürünler yerli malı kabul edilmez. Yurt dışından parça olarak ithal edilen ve yurt içinde basit birleştirme ile oluşturulan ürünler yerli malı kabul edilmez.
Başvuru; Yerli Malı Belgesi almak isteyen üretici, üretim hesabındaki bilgilere uygun olarak Yerli Katkı Oranı Hesap Cetvelini düzenler. Üretim hesabı, üretici tarafından hazırlanır. Üretici, tebliğ uyarınca hazırladığı Yerli Katkı Oranı Hesap Cetveli ile üretim hesabı belgelerinin mali uzman tarafından kontrol edilmesini ve onaylanmasını sağlar. Mali uzman tarafından, ürünün üretiminde kullanılan ithal ve yerli girdilere ilişkin; maliyete esas teşkil eden defter kayıtları, faturalar, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bildirgeleri, gümrük beyannameleri, yerli girdilerin üretildiği işletmelerin sanayi sicil belgeleri ve benzeri belgelerin usulüne uygun olarak mevcut olup olmadığı kontrol edilir, hesaplamanın doğruluğu ve resmî kayıtlara uygunluğu teyit edilir ve yapılan değerlendirme sonrasında düzenlenen Yerli Katkı Oranı Hesap Cetveli ve mali rapor imzalanır.
Üreticinin başvurusu üzerine, başvuru dosyasını inceleyecek teknik uzman, başvuru yapılan ilgili oda veya borsa tarafından seçime cevaz vermeyecek şekilde yazılım sistemi ile görevlendirilir. İlgili oda veya borsa tarafından başvuru dokümanları, kontrol edilmek üzere TOBB veya TESK’e elektronik ortam üzerinden gönderilir. Bu Tebliğ şartlarını sağlayan ve TOBB veya TESK tarafından Yerli Malı Belgesi verilmesi uygun görülen ürünler, ilgili oda veya borsa tarafından belgelendirilir. Belgelendirilecek ürünlere ilişkin tereddüt olması halinde TOBB veya TESK tarafından Bakanlıktan görüş talep edilir.
Belgelendirme; Yerli Malı Belgesi, üreticinin kayıtlı olduğu TOBB veya TESK’e bağlı oda veya borsa tarafından düzenlenir. Yerli Malı Belgesi düzenlenirken TOBB veya TESK tarafından aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde hazırlanan standart form kullanılır. Yerli Malı Belgesi standart formu, taahhütname ve diğer belgeler, uygulama usul ve esasları ile belirlenir. Yerli Malı Belgesinin geçerlilik süresi düzenlenme tarihinden itibaren bir yıldır. Yerli malı belgelerine ilişkin bilgiler, TOBB ve TESK tarafından ayrı ayrı hazırlanan ve internet aracılığıyla erişim sağlanabilen yerli malı veri tabanında tutulur. Hazırlanan yerli malı veri tabanı, TOBB ve TESK tarafından Bakanlığın ve protokolle izin verilen diğer kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörün erişimine sunulur. Bakanlık, erişime açılacak bilgileri belirlemeye ve sınırlandırmaya yetkilidir. Yerli Malı Belgesine sahip üreticilere ilişkin güncel bilgiler, sorgulama yapılabilecek şekilde TOBB ve TESK tarafından Bakanlığın uygun görüşü alınarak; ürün görseli, ürünün katalog ve teknik bilgilerini ihtiva etmek üzere kamuya açık şekilde hazırlanır ve sunulur.
Ara kontrol; Yerli Malı Belgesinin düzenlenmesinden sonra; Bakanlık, TOBB veya TESK, belgelendirme işleminin doğru yapılıp yapılmadığı, belge kapsamında Yerli Malı Belgesi kullanılarak kamu alım ihalesinde alımı yapılan ürünün yerlilik kriterlerini sağlayıp sağlamadığı veya belgelendirme esnasındaki kriterlerin korunup korunmadığına yönelik ara kontroller yapılmasına karar vermeye yetkilidir. Ara kontrolü yapılacak Yerli Malı Belgesi sayısı bir önceki yıl düzenlenen yerli malı belge sayısının %5’ini geçmemek üzere planlanır. Ara kontroller için teknik uzman görevlendirmesi TOBB veya TESK tarafından yapılır. Ara kontroller, belge düzenlemesinde görev alan teknik uzmandan farklı bir teknik uzman tarafından üretim yerinde gerçekleştirilir. Teknik uzman tarafından yapılan ara kontrollerde, yerli malına ilişkin kriterlerin karşılanmadığının tespit edilmesi durumunda belgeyi veren oda veya borsa tarafından ilgili ürüne yönelik Yerli Malı Belgesi iptal edilir. Yapılan ara kontrolde Yerli Malı Belgesinin iptalinin üreticiden kaynaklanan bir sebebe dayanması halinde, üretici tarafından belge iptal tarihinden itibaren bir yıl süre ile aynı ürüne ilişkin yeni bir Yerli Malı Belgesi başvurusunda bulunulamaz. Gerçekleştirilen ara kontrollere ilişkin ücret, ilgili oda veya borsa tarafından karşılanır.
İnceleme; Bakanlık, Yerli Malı Belgesi ile bu belgenin düzenlenmesine esas teşkil eden ilgili dokümanlar üzerinde resen veya şikayet üzerine inceleme yapar veya yaptırır. Bakanlık, özel uzmanlık veya teknik bilgi gerektiren hususlar hakkında, TOBB, TESK, ilgili oda veya borsa, kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili uzmanlardan konunun incelenmesini talep edebilir. Bu kapsamda yapılan incelemeler, Bakanlığın talebini müteakip 30 iş günü içerisinde tamamlanır ve sonuç Bakanlığa iletilir. Bakanlık veya yetkilendirdiği kuruluş tarafından yapılan incelemelerde, bu Tebliğ hükümlerine veya uygulama usul ve esaslarına aykırı bir durumun tespit edilmesi halinde, bu tespitler Bakanlık tarafından ilgili kurum ve kuruluşlara bildirilerek ilgili mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır. Bakanlık veya yetkilendirdiği kuruluşun incelemesi sonucunda, Yerli Malı Belgesinin düzenlenmesine esas teşkil eden bilgi ve belgelerin yanlış, yanıltıcı ya da gerçeğe aykırı olduğunun tespiti halinde, belgeyi veren oda veya borsa tarafından Yerli Malı Belgesi iptal edilir. Yapılan incelemede Yerli Malı Belgesinin iptalinin üreticiden kaynaklanan bir sebebe dayanması halinde, üretici tarafından belge iptal tarihinden itibaren bir yıl süre ile aynı ürüne ilişkin yeni bir Yerli Malı Belgesi başvurusunda bulunulamaz. Yapılan incelemelerde Yerli Malı Belgesinin iptalinin mali uzmandan kaynaklanan bir sebebe dayanması halinde, ilk tespitte belge iptal tarihinden itibaren bir yıl, sonraki tespitlerde ise belge iptal tarihinden itibaren üç yıl süre ile mali uzman bu Tebliğ kapsamında herhangi bir görev alamaz. İncelemenin Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluş veya ilgili uzmanlar tarafından yapılması durumunda, incelemelere ilişkin ücret, ilgili oda veya borsa tarafından karşılanır.
Sorumluluk; Yerli Malı Belgesinin sahibi, belgeyi düzenleyen oda veya borsa, belgeyi idareye sunan istekliler, teknik uzman ve mali uzman belgedeki bilgilerin doğruluğundan sorumludur. Bilgi ve belgelerin, bir meslek odasına kayıtlı kişi veya kuruluşlar tarafından yanlış beyan edildiğinin tespiti durumunda ilgililer hakkında bağlı bulunduğu meslek odası tarafından işlem tesis edilir. Ticari sırları izinsiz paylaşan ve yanlış beyanda bulunan Yerli Malı Belgesinin sahibi ile bu belgeyi düzenleyen ilgili oda veya borsa ve belgeyi idareye sunan istekliler ile teknik uzman, mali uzman ve kuruluşlar hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri kapsamında, TOBB veya TESK tarafından ilgili makamlara başvuruda bulunulur.
Teknik uzman işlemleri; TOBB ve TESK tarafından teknik uzman adayları için eğitim duyurusu eş zamanlı yapılarak başvurular alınır. Teknik uzman olmak üzere başvuruda bulunan adayların ilk defa yetkilendirilmesi için eğitim almaları zorunludur. Bu eğitim, teknik hususlar yönünden TOBB ve TESK, mali hususlar yönünden ise TÜRMOB tarafından verilir. Tebliğde yer alan eğitimi tamamlayan teknik uzman adayları, Bakanlıkça veya yetkilendirdiği kuruluş tarafından sınava tabi tutulur. Teknik uzman adayları; eğitim durumu, tecrübesi ve uzmanlığına göre birden fazla bölümde sınava girebilir. Teknik uzmanın görev süresi üç yıldır. Teknik uzmanlık yetkisini sürdürmek isteyen teknik uzmanın, görev süresi içerisinde veya görev süresi bitiminden itibaren 6 ay içinde, tebliğde belirtilen eğitim şartı aranmaksızın doğrudan sınava girmesi ve başarılı olması gerekir. Sınavda başarılı olan teknik uzman sınavda başarılı olduğu tarihten itibaren 3 yıl süre ile yeniden teknik uzman olarak yetkilendirilir.
